Kupując nową garderobę warto zastanowić się nie tylko nad jej fasonem, wzorem czy kolorem, ale również spojrzeć na wszytą w nią metkę. Najistotniejszy w tym przypadku jest skład surowcowy tkaniny. To od składu zależą wszystkie właściwości użytkowe tkaniny oraz sposoby jej późniejszej konserwacji.
Wyrób włókienniczy konfekcjonowany w zakładzie dbającym o swoją renomę na rynku powinien, według międzynarodowych ustaleń, zawierać metki, na których znajduje się skład surowcowy, a w przypadku wyrobów z mieszanki różnych włókien powinien znajdować się również skład procentowy każdego składnika. W przypadku włókien sztucznych i syntetycznych może być to zarówno nazwa chemiczna włókna , jak i handlowa.
Szczególnie cenione są włókna naturalne. Mają one dużo lepszą higroskopijność (czyli zdolność pochłaniania wilgoci z otoczenia), lepiej przepuszczają powietrze niż włókna syntetyczne.
Bywa, że nieuczciwe firmy produkujące odzież wykorzystują zaufanie swoich klientów i celowo błędnie oznaczają metki ze składem surowcowym.
Warto więc przeczytać dokładnie skład surowcowy na wszywce i przyjrzeć się bliżej tkaninie, z której odzież jest wykonana. Początkowo próba rozpoznania włókna na podstawie wyglądu zewnętrznego i wrażeniu przy dotyku mogą być trudne, ale im częściej będziemy zwracać na to uwagę tym szybciej dojdziemy do wprawy. Jeśli będziemy mieli jakiekolwiek wątpliwości co do prawidłowej oceny możemy dodatkowo wykonać próbę spalania. Kupując w sklepie już gotową sztukę odzieży próbę tą możemy dokonać jedynie po zakupie. Włókno czy próbkę należy pobrać oczywiście z niewidocznego miejsca tak, by nie uszkodzić wyrobu. Na podstawie sposobu spalania się, wydzielanego zapachu i pozostałości po spalaniu można stwierdzić czy wyrób jest z włókien roślinnych, zwierzęcych czy syntetycznych. Za pomocą zmysłów wzroku, dotyku i węchu na pewno bezbłędnie nauczymy się rozpoznawać tkaniny z włókien naturalnych oraz sztucznych. Rodzaj włókien zastosowanych w tkaninie ma bardzo duże znaczenie w późniejszym praniu wyrobu…
W 2012 roku weszło w życie rozporządzenie, według którego producenci nie mają obowiązku umieszczać symboli prania na metce, obowiązkowym jest natomiast podanie składu materiału. Warto zatem zwrócić większą uwagę na rodzaje włókien.
Oto ich krótka charakterystyka.
Najbardziej znane włókna to:
1. Włókna naturalne
- włókna pochodzenia roślinnego (celulozowe), występujące w wielu roślinach włóknistych, takich jak len, bawełna, konopie, ramia, juta, sizal, abaka, pokrzywa i innych,
- włókna pochodzenia zwierzęcego (białkowe) to jedwab, wełna i inne.
2. Włókna sztuczne
- wytwarzane ze związków znajdujących się w przyrodzie np. jedwab wiskozowy,
- oparte na syntetycznych polimerach: nylon, aramidy, włókna poliakrylonitrylowe (tzw. sztuczna wełna – anilana), włókna poliestrowe (np. elana), włókna poliuretanowe (np. lycra).
Z włókien produkowane są m.in przędze, które są półproduktem do tworzenia wyrobów włókienniczych: nici, liny, tkaniny, dzianiny, koronki, plecionki, filce tkane, włókniny przeszywane.
Bawełna
Włókno naturalne pochodzenia roślinnego. Włókna bawełny są miłe w dotyku, miękkie i “ciepłe”. Sprężystość (czyli zdolność powracania do pierwotnego kształtu po rozciąganiu czy zgniataniu) włókien jest niewielka, oznacza to, że tkaniny bawełniane się gniotą. Szlachetniejsze gatunki bawełny są bardziej odporne na mięcie.
Bawełna spala się szybko dużym jasnym płomieniem. Bezpośrednio po spaleniu żarzy się, wydzielając przy tym zapach spalonego papieru. Pozostawia bardzo mało lotnego popiołu.
Len
Tkanina wytwarzana z czystej przędzy lnianej lub z dodatkami włókien bawełnianych, wełnianych, poliestrowych itp. Dodatek włókien poliestrowych (elana) do lnu, zmniejsza podatność na gniecenie przy zachowaniu podstawowych cech tkaniny lnianej.
Charakterystyczną cechą lnu jest sztywność. Włókna te cechuje wyjątkowo mała sprężystość, lniane tkaniny bardzo się gniotą, a po zgnieceniu nie powracają do pierwotnego kształtu.
Len w czasie próby palenia zachowuje się podobnie jak bawełna. Włókna łykowe (len, konopie) palą się szybko jasnym płomieniem, po spaleniu pozostaje niewielka ilość popiołu o zabarwieniu szaroczarnym i wydziela się zapach palonego papieru.
Wełna
Tkaniny wełniane są w chwycie “ciepłe” i mniej lub bardziej szorstkie. Sprężystość włókien jest bardzo dobra, po zgnieceniu powracają w niedługim czasie do pierwotnego kształtu.
Wełna pali się małym skaczącym płomieniem. Po usunięciu płomienia żarzy się, wydzielając zapach spalonego rogu. Po spaleniu pozostaje czarna, bezkształtna, krucha masa.
Istnieją różne odmiany wełny:
- wełna z kóz kaszmirskich jest bardzo delikatna i ma piękny połysk,
- wełna z kóz angorskich znana również pod nazwą mohair, ma piękny jedwabisty połysk, jej włos jest miękki, bezrdzeniowy i nie ma zdolności do spilśniania się (filcowania). Spilśnianie jest charakterystyczną cechą włókien wełnianych. Pod wpływem tarcia, podwyższonej temperatury i wilgoci, włókna skręcają się, zahaczają łuskami, tworzą ubitą masę i kurczą się. Wełna ta często używana jest jako domieszka do wełny owczej, do wyrabiania tkanin zwanych “alpaka”, imitacji futer oraz tkanin i dzianin typu mohair,
- wełna wielbłądzia – przerabia się tylko krótkie, cieknie włókna, które są bardzo lekkie i miękkie, wytrzymałe na rozciąganie; zachowuje się ich naturalny kolor (stąd też nazwa koloru – wielbłądzi),
- wełna królika angorskiego otrzymuje się głównie przez wyczesywanie, włókna są puszyste, w dotyku bardzo miękkie, lekkie i sprężyste, o jedwabistym połysku.
Jedwab naturalny
Naturalne włókno zwierzęce. Tkaniny jedwabne charakteryzuje piękny połysk, w dotyku są gładkie, śliskie, miękkie oraz bardzo delikatne. Są też podatne do układania. Sprężystość włókien jest bardzo duża, po zmięciu szybko się rozprostowuje.
Jedwab naturalny zachowuje się podobnie jak wełna – pali się krótkim, drżącym płomieniem, smaży się i stapia, a po wyjęciu z płomienia gaśnie; po spaleniu pozostaje czarna, krucha, bezkształtna masa dająca się rozetrzeć; przy spalaniu wydziela się zapach palonych włosów.
Wiskoza
Włókno sztuczne (nie syntetyczne) z naturalnego surowca organicznego. Włókno to składa się głównie z celulozy i wytwarzane jest przemysłowo. Nazwa amerykańska to rayon. Ma dużo z właściwości bawełny, ale większą wytrzymałość i połysk.
Ma właściwości chłodzące, nawet w dotyku jest „zimna”. Doskonale pochłania wilgoć, ale nie izoluje dlatego dobrze sprawdza się latem i w ciepłym klimacie. Właściwości higieniczne i antyseptyczne świetne, niestety z czasem używania wiskoza może zacząć brzydko pachnieć, dotyczy to przede wszystkim odzieży i bielizny sportowej, w którą regularnie i obficie będziemy się pocić, zauważymy, że zapachu nie da się już „wyprać” po jakimś czasie i po prostu, trzeba wymienić odzież.
Wiskoza pali się szybko z lekkim sykiem, jasnym płomieniem, wydzielając zapach palonego papieru. W odróżnieniu od bawełny i lnu, włókna wiskozowe po spaleniu nie żarzą się i prawie wcale nie pozostawiają zapachu.
Włókna octanowe
Sztuczne włókna otrzymywane z estrów celulozy i kwasu octowego. Pala się niebieskawym płomieniem. Po spaleniu topią się tworząc czarne, błyszczące kuleczki i wydzielają przy tym zapach octu.
Poliamid (nylon)
Pierwsze w historii włókno syntetyczne. Ze względu na swoje właściwości – jest lekki, bardzo wytrzymały, odporny na gniecenie i bardzo łatwo się pierze i szybko wysycha – chętnie używa się go do produkcji bielizny, w tym plażowo-kąpielowej. Stosowany w bieliźnie w postaci mikrówłókien (mikrofibra) . Bardzo przyjemny w dotyku.
Poliamid pali się płonieniem niebieskim z żółtym brzegiem i jednocześnie się topi, tworząc gładką kulkę, plastyczną w stanie gorącym, twardą po ostygnięciu. Paląc się wydziela delikatny zapach palonego białka, często niewyczuwalny.
Poliester
Włókno syntetyczne, przetwarzany głównie na włókna mieszane. Stosuje się go do mieszanek z bawełną, wełną, wiskozą. Używany jest często do produkcji bielizny sportowej, w związku z tym, że jego wskaźnik chłonności wilgoci jest bardzo niski – szybko wysycha. Poliester jest wytrzymały, elastyczny i nie odkształca się.
Poliester topi się bez płomienia, a po spaleniu zostaje toplina w formie twardej kulki o aromatycznym zapachu.
