Czy samotna matka musi rzeczywiście radzić sobie zupełnie sama? Na jaką pomoc może liczyć ze strony państwa? Czy jest ona wystarczająca i efektywna?
Według oficjalnych danych Głównego Urzędu Statystycznego w Polsce jest około 1,3 miliona rodzin, w których dzieci wychowują samotni rodzice – 90 procent z nich to kobiety. Państwo oferuje im pomoc, ale opinie co do jej efektywności i zasadności są różne. Jedna z kobiet znajdująca się w trudnej sytuacji mówi wprost: jest cholernie ciężko żyć samotnym matkom w Polsce, bo nie mają wsparcia w państwie. Każdy mówi – niech idzie do pracy i zarobi. Oczywiście, każda mama mogłaby pójść do pracy, ale niania w Warszawie kosztuje bardzo dużo.
Opinia taka pojawia się, mimo że instrumentów, które przynajmniej w teorii powinny być pomocne w takich sytuacjach, kolejne rządy wprowadzały dużo. Tzw. świadczenie 500+, zasiłek rodzinny, możliwość rozliczenia podatku wspólnie z dzieckiem, fundusz alimentacyjny czy refundacja kosztów opieki nad dzieckiem to instrumenty finansowo-podatkowe, które różnie są oceniane przez ekspertów. Istnieje też szansa uzyskania wsparcia bardziej praktycznego, związanego z poprawą warunków mieszkaniowych osoby samotnie wychowującej dzieci.
Mieszkanie dla młodych
Program wsparcia przy zakupie mieszkania, funkcjonujący pod taką nazwą od początku 2014 roku, został gruntownie zmodyfikowany we wrześniu 2015 roku. Jedną z bardziej znaczących, nowych zasad było umożliwienie skorzystania z tego instrumentu pomocy osobom samotnie wychowującym jedno lub więcej dzieci. Główne kryteria pozwalające uzyskać dofinansowanie do mieszkania pozostały niezmienne, zaczęły one po prostu dotyczyć również samotnych rodziców. Nadal podstawowym kryterium pozwalającym otrzymać pomoc jest to, że osoba ubiegająca się o takie wsparcie musi spełniać dość konkretne kryteria wieku i stanu majątkowego. Nie może być właścicielem budynku jednorodzinnego lub lokalu mieszkalnego, osobą, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, właścicielem lub współwłaścicielem budynku, jeżeli jego udział w przypadku zniesienia współwłasności obejmowałby co najmniej jeden lokal. Nie może też przekroczyć wieku 35 lat. Przywołane kryteria nie obowiązują, jeśli osoba samotna wychowuje trójkę lub większą liczbę dzieci.
Pozostałe zasady tego programu w przypadku osób samotnie wychowujących dzieci również są analogiczne do zasad ustalonych dla małżeństw. Dotyczy to np. metrażu, który może być zakupiony w ramach programu. Jest to 75 m2 w przypadku mieszkania i 100 m2 w przypadku domu (w przypadku trójki lub większej liczby dzieci wartości te rosną o 10 m2 i wynoszą odpowiednio 85 m2 dla mieszkania oraz 110 m2 dla domu).
Przede wszystkim jednak, aby skorzystać z takiej formy wsparcia (program będzie funkcjonował najprawdopodobniej do 2018 roku), należy posiadać zdolność kredytową.
Indywidualne inicjatywy pomocy matkom
To, z czym nie zawsze efektywnie radzi sobie państwo, próbują naprawiać m.in. samorządy lub indywidualne stowarzyszenia. Jak informuje np. portal www.poznanskiekamienice.pl, być może uda się rozwiązać jeden z problemów mieszkaniowych, z którym borykają się radni miejscy szukający lokali socjalnych. Miasto być może przejmie obiekty policyjne w Kiekrzu. W grę wchodzi teren ośrodka szkolenia policji w Kiekrzu, dawnego ośrodka wypoczynkowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych. Policja (…) jest skłonna pozbyć się tego terenu. I jego przejęciem zainteresowane jest miasto: ale by do tego doszło, dwunastohektarowy teren, świetnie położony nad Jeziorem Kierskim, najpierw musi przejść do dyspozycji Skarbu Państwa, po czym wojewoda podejmie decyzję o ewentualnym jego przekazaniu. Poznań ma już zarezerwowaną kwotę 500 tys. złotych w budżecie na przystosowanie ośrodka do potrzeb mieszkaniowych. (…) Na pierwszy ogień poszedłby jeden z trzech budynków, tzw. akademik, w którym znalazłyby się mieszkania dla samotnych matek z dziećmi, a także wychowanków domów dziecka, którzy osiągnęli pełnoletniość.
Problemy, które dotykają matki samotnie wychowujące dzieci, są dostrzegane zarówno przez władze rządowe, jak i samorządowe. W tym względzie ważna jest nie tylko pomoc w zapewnieniu środków do życia, ale również dofinansowanie do mieszkania lub zapewnienie bezpiecznego lokum. Niejedna z matek znajdujących się w trudnej sytuacji marzy o jakichś wyjątkowych pomysłach na mieszkanie, które prezentuje chociażby portal Zmieniamy Miasto. Pomoc w zapewnieniu bezpiecznego dachu nad głową jest ważna, aby i tego typu marzenia mogły się w przyszłości pojawić i być realizowane.