Oś kończyn dolnych zmienia się wraz z wiekiem. Noworodek i niemowlę ma fizjologiczne (tzn. prawidłowe do wieku) wygięcie goleni typu szpotawego. czyli podobne do litery „O”. Wymaga ono obserwacji i z czasem samoistnie oś kończyny prostuje się.
Niekiedy szpotawość pozostaje w okresie stawania (po 12 mies. życia) i wzbudza niepokój u rodziców. Dzieje się to częściej u dzieci otyłych i wcześnie chodzących już w 8-10mies.życia. Wystarczy wówczas odciążenie, czyli więcej noszenia i wożenia dziecka, aby oś kończyn wyprostowała się samoistnie. Niekiedy szpotawość wymaga innego leczenia zwłaszcza jak powiązana jest z brakiem Vit.D3. Konsultacja ortopedy dziecięcego powinna być wtedy pomocna.
W wieku od 1 roku do 2 lat oś kończyn dolnych jest zazwyczaj prosta. Po 2 roku życia dziecka pojawia się tzw. koślawość, czyli zniekształcenie podobne do litery „X” , Do 6 roku życia koślawość w pewnych granicach jest fizjologiczna. Kąt pomiędzy osią uda i osią goleni nie powinien przekraczać 10 stopni, lub odległość między kostkami przyśrodkowymi, przy dotykających się lekko kolanach, nie powinna być większa niż 5 cm.
Jeśli te parametry są większe potrzebna jest wizyta u ortopedy dziecięcego. W zależności od wielkości koślawości mogą być zalecane wkładki ortopedyczne tzw. supinujące stępy bez unoszenia sklepienia podłużnego , lub aparaty – ortezy korygujące koślawość, albo jedynie aktywna obserwacja osi kończyn.
Pozostająca koślawość po 6 roku życia dziecka jest niekorzystna i u dzieci 8- 14 letnich powoduje zaburzenie toru ruchu rzepki powodując tzw. konflikt rzepkowo-udowy, czyli nadmierne przyparcie zbaczającej rzepki i za tym idące bóle. Badania rtg i USG pokazują obiektywnie tę patologię. Poza korekcją osi potrzebne jest niekiedy w tych przypadkach podawanie leków dostawowo, które wzbogacają maż stawową i odżywiają chrząstkę stawową.
W długotrwających koślawościach kolan stosowane są aparaty korekcyjne a nawet zabiegi operacyjne. Dużą pozytywną nowością jest wprowadzenie małych zabiegów operacyjnych na chrząstce wzrostowej rejonu stawu kolanowego. Wprowadzenie płytek tzw.”8 plate” oraz śrub kaniulowanych umożliwia sterowanie procesami rośnięcia chrząstki wzrostowej.
W Klinice Ortopedii i Rehabilitacji Dziecięcej w Lublinie wykonuje się te zabiegi u dzieci z całej Polski i wyniki czyli poprawa osi kończyn jest niemal teatralna. Konsultacja ortopedy pomoże w ustaleniu sposobu postępowania.
Tolerowana nieprawidłowa oś kończyn dolnych niewyleczona do wieku dorosłego jest przyczyną niszczenia powierzchni stawowych kolan i powstawania zmian zwyrodnieniowych powodujących potrzebę sztucznych stawów. Warto więc o stawy kolanowe dorosłych osób zadbać już w wieku dziecięcym i dorastającej młodzieży.
