Problem zdrowych i mocnych kości bywa niekiedy lekceważony, podczas gdy konsekwencje osteoporozy mogą być dużo poważniejsze niż nam się wydaje. Nie bez przyczyny jest ona nazywana „cichym złodziejem kości”, powodując ich osłabienie i zwiększając ich kruchość. Jest więc groźna dla zdrowia, ale też dla życia – i to w bardzo wymierny sposób, o czym wprost mówią specjaliści, a pośrednio statystyki. Jakie są sposoby, aby zabezpieczyć się przed osteoporozą, tym samym ciesząc się zdrowymi i mocnymi kościami? Czy wczesne rozpoznanie choroby ma istotne znaczenie dla jej leczenia? W jaki sposób powinno to leczenie przebiegać? Czy można wspomóc je suplementami diety? Przyjrzyjmy się bliżej tym zagadnieniom.
Pytanie, które należałoby zadać na samym początku, brzmi: czym jest osteoporoza? Nie można bowiem postawić zadowalającej diagnozy (a co za tym idzie – szukać skutecznej recepty) czegoś, co wcześniej nie zostało w odpowiednim stopniu rozpoznane.
W 1993 roku Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) scharakteryzowała osteoporozę jako „chorobę układową szkieletu, charakteryzującą się niską masą kostną, zaburzeniem mikroarchitektury i zwiększoną łamliwością kości”. Na potrzeby niniejszego artykułu, bez wchodzenia w medyczne, specjalistyczne zagadnienia, będziemy mówić po prostu o zmianach ilościowych i jakościowych w kościach, w wyniku których osoby chorujące na osteoporozę są bardziej podatne na różnego rodzaju złamania. Dochodzić do nich może nawet w wyniku upadków, które z punktu widzenia zdrowego człowieka byłyby całkowicie niegroźne. Dla niektórych jednak mogą wyniknąć z tego poważne konsekwencje. Dla kogo konkretnie?
Określenie grupy ryzyka
Przede wszystkim dla kobiet po 50. roku życia – to bezsprzecznie główna grupa ryzyka, bowiem płeć i wiek ma tutaj kluczowe znacznie. Prócz naturalnych procesów, które postępują wraz z wiekiem, dochodzą do tego czynniki zwiększające zachorowanie na osteoporozę, takie jak na przykład menopauza czy usunięcie jajników, ale również siedzący tryb życia, palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu, nadużywanie kawy, rzadki kontakt z promieniami słonecznymi (naturalne źródło witaminy D), zażywanie niektórych leków, a także wcześniejsze przypadki osteoporozy w rodzinie (http://calperos.pl/o-osteoporozie). Bardzo istotna jest również aktywność fizyczna (lub jej brak), o czym można przeczytać w zbiorowym artykule „Osteoporoza jako choroba społeczna i cywilizacyjna – metody profilaktyki”, opublikowanym w piśmie „Hygeia Public Health” (nr 51/1/2016).
– Ćwiczenia fizyczne obciążają szkielet, co stymuluje kościotworzenie. Bierność ruchowa, a w skrajnych przypadkach unieruchomienie, przyczynia się do obniżenia BMD [gęstość mineralna kości]. Brak odpowiedniej aktywności fizycznej jest więc kolejnym, niezwykle istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju osteoporozy. Codzienny wysiłek fizyczny od najmłodszych lat zwiększając osiągniętą szczytową masę kostną jest jedną z kluczowych metod profilaktyki pierwotnej osteoporozy. Aktywność fizyczna wpływa nie tylko na osiągnięcie większej szczytowej masy kostnej u młodych dorosłych, ale także w późniejszym wieku spowolnia utratę masy kostnej.
W skali globu osteoporozą dotkniętych jest około 200 milionów kobiet, z punktu widzenia geografii choroba największe żniwo zbiera w Europie i Ameryce Północnej. Według danych przytaczanych w raporcie „Osteoporoza – cicha epidemia w Polsce” (Kraków, 2015), w 2000 roku na świecie miało miejsce 9 milionów złamań osteoporotycznych.
– W Polsce na osteoporozę pomenopauzalną choruje ok. 2 miliony kobiet, a 3 miliony ma tak zwaną niską szczytową masę kostną. Tylko ok. 9 procent jest leczonych. 20 procent pacjentów to mężczyźni; w 60% przyczyny ubytku masy kostnej są wtórne. Postępujące odwapnianie kości i ich ubytek rozpoczyna się już po 40. roku życia – dodaje prof. dr hab. med. Ewa Swerynek, kierownik Zakładu Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi w wywiadzie przedrukowanym na stronie „Polska The Times”.
Densytometria, czyli badanie gęstości kości
Bardzo ważna w przypadku osteoporozy jest wczesna, profesjonalna i dokładna diagnostyka. Istnieje przynajmniej kilka metod diagnostycznych, dzięki którym można rozpoznać chorobę. Należą do nich między innymi badania radiologiczne czy ultradźwiękowe. Pomocne jest także wykonanie dodatkowych badań, takich jak morfologia krwi, stężenie wapnia w surowicy, czy badania dodatkowe, które oceniają pracę nerek. Kluczową jest jednak densytometria.
– Pewną i stosunkowo wczesną diagnostykę można przeprowadzić, stosując badanie gęstości kości (densytometria) w celu ilościowej oceny rzeczywistej utraty masy kostnej lub/i zmniejszenia składników mineralnych kości w określonych obszarach. Natomiast zdjęcie RTG nie daje pełnego obrazu zmian osteoporotycznych, gdyż są one widoczne w przypadku zmniejszenia się gęstości kości dopiero, gdy wynoszą ok. 40% – zauważają autorzy artykułu „Diagnostyka i farmakoterapia osteoporozy” („Lekarz 12/2010).
Niezbędne składniki diety w walce z osteoporozą
Kluczową rolę w przeciwdziałaniu osteoporozie pełni właściwa dieta, czyli dostarczenie organizmowi tych składników, które w kluczowym stopniu odpowiadają za stan kości. W tym kontekście specjaliści zalecają spożywanie pokarmów zawierających dużo witaminy D, fosforu, magnezu czy białka. Jednym z głównych składników budulcowych w przypadku kości jest oczywiście wapń (produkty bogate w wapń można znaleźć między innymi na stronie http://calperos.pl/).
– Wapń pełni w organizmie funkcję budulcową – wchodzi w skład kośćca i zębów. Tkanka kostna zawiera 99% zasobów wapnia całego organizmu. Wapń jest kluczowym pierwiastkiem przy budowaniu szczytowej masy kostnej w młodym wieku i aby osiągnąć ją jak najwyższą należy zapewnić dodatni bilans tego pierwiastka. Taka „nadwyżka” wapnia powinna wynosić średnio 160 mg wapnia spożywanego codziennie przez mężczyzn i 130 mg przez kobiety przez pierwsze 20 lat życia – czytamy przywołanym już tekście z „Hygeia Public Health”.
Prócz prawidłowej diety (skonsultowanej z profesjonalnym dietetykiem) z pomocą przychodzą różne suplementy, jak na przykład bogaty w wapń i witaminę D3 Calperos Duo (http://calperos.pl/calperos-duo-suplement-diety). Nie można jednak zapominać, że najważniejszy jest kontakt z lekarzem zaraz po zauważeniu niepokojących objawów. Im mniej damy czasu chorobie na swobodny rozwój, tym więcej zaoszczędzimy go dla siebie.
Uwaga! Powyższa porada jest jedynie sugestią i nie może zastąpić wizyty u specjalisty. Pamiętaj, że w przypadku problemów ze zdrowiem należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem!
Źródła cytowane:
https://polskatimes.pl/jak-ustrzec-sie-przed-osteoporoza-wywiad-z-prof-ewa-sewerynek/ar/3754033
http://www.h-ph.pl/pdf/hyg-2016/hyg-2016-1-023.pdf
https://www.researchgate.net/profile/Wojciech_Roczniak/publication/271507464_Diagnostyka_i_farmakoterapia_osteoporozy_Diagnostics_and_pharmacotherapy_of_osteoporosis/links/54c95fca0cf2807dcc265238/Diagnostyka-i-farmakoterapia-osteoporozy-Diagnostics-and-pharmacotherapy-of-osteoporosis.pdf
