Długotrwały kaszel jest jednym z najczęstszych powodów wizyt w gabinetach pediatrów. Co warto o nim wiedzieć, by pomóc lekarzowi w postawieniu prawidłowej diagnozy?
Kaszel to fizjologiczny odruch obronny organizmu, którego celem jest pozbycie się czynników drażniących błonę śluzową dróg oddechowym. W wielu sytuacjach, szczególnie w przypadku małych dzieci, odruch kaszlowy jest pierwszym objawem choroby. Poszczególne typy kaszlu sugerują pojawienie się różnych infekcji. Podstawowym elementem diagnostyki przewlekłego pokasływania u dzieci jest wnikliwy wywiad lekarski. Jego następstwem może być szereg badań mających na celu potwierdzenie przypuszczeń specjalisty. Dużą rolę w określaniu powodów częstych dolegliwości u dziecka odgrywają rodzice. Ich obserwacje pomagają bowiem scharakteryzować kaszel, a co za tym idzie – zrozumieć, gdzie leży przyczyna pokasływania.
Kiedy kaszel jest przewlekły?
Teresa Bielecka, Wojciech Feleszko, Jerzy Ziołkowski z Kliniki Pneumonologii i Alergologii Wieku Dziecięcego WUM zauważają, że istnieją rozbieżności w zakresie kryteriów rozpoznawania kaszlu przewlekłego u dzieci. American College of Chest Physicians (ACCP) uznaje bowiem za przewlekły kaszel, który trwa ponad cztery tygodnie, a każdy krótszy epizod określa mianem ostrego. Innymi wytycznymi kieruje się natomiast British Thoracc Society (BTS), definiując kaszel ostry jako dolegliwość trwającą mniej niż trzy tygodnie. Kaszel dokuczający od trzech do ośmiu tygodni jest uznawany przez tę jednostkę za kaszel podostry. Brytyjczycy uznają za kaszel ostry dolegliwości utrzymujące się przez ponad osiem tygodni. W Polsce kaszel przewlekły jest diagnozowany zazwyczaj według norm brytyjskich, jednak w niektórych przypadkach dolegliwości mogą zostać sklasyfikowane jako długotrwałe wcześniej. Wszystko zależy od wywiadu lekarskiego i stanu zdrowia chorego. Warto zwracać więc uwagę na to, jak długo kaszle dziecko. Nie zapominajmy także, że kilkudniowe przerwy w pokasływaniu lub osłabienie odruchu kaszlowego nie powinno być traktowane jako ustąpienie dolegliwości. Jeśli po krótkim czasie wolnym od kaszlu, napady powracają, warto zgłosić się niezwłocznie do lekarza.
Przyczyny chronicznego kaszlu u najmłodszych
Kryteria ACCP zakładają, że najczęściej występującą przyczyną kaszlu przewlekłego u najmłodszych są zakażenia dróg oddechowych. Dolegliwości utrzymujące się po zakażeniu określa się mianem kaszlu pozakaźnego, który charakteryzuje się zmniejszaniem nasilenie i ustąpieniem u 90% małych pacjentów po upływie około trzech tygodni. Warto wiedzieć, że diagnostyka kaszlu przewlekłego może być utrudniona w przypadku następujących po sobie (lub nakładających się) zakażeń. Każda infekcja daje kolejne objawy i bardzo często wydłuża łączny czas trwania kaszlu. Z tego powodu pediatrzy są zobowiązani do przeprowadzenia wnikliwego wywiadu i dokładnego zbadania dziecka. Wyniki badań pozwolą na określenie przyczyny dolegliwości. Wśród najczęściej występujących przyczyn długotrwałego kaszlu znajdują się:
- zakażenia wirusowe (RSV, wirusy grypy, wirusy paragrypy, adenowirusy, rinowirusy);
- zakażeia bakteryjne (Moraxella catarrhalis, Bordetella pertussis, Bordetella parapertussis, Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae, Legionella);
- zespół spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła (PNDS) spowodowany zakażeniem pałeczką krztuśca. Spływający śluz podrażnia błonę śluzową, powodując odruch kaszlowy;
- przerost migdałka gardłowego (towarzyszy mu PNDS);
- choroby atopowe, np. astma;
- refluks żołądkowo-przełykowy;
- zakażenie pasożytami.
Wywiad lekarski, którego zadaniem jest wskazanie przyczyn występowania przewlekłego kaszlu powinien dotyczyć: czasu oraz okoliczności, w jakich pojawiają się objawy, rodzaju kaszlu, występowania dolegliwości podczas snu dziecka, czynników wyzwalających, obecności innych chorób i symptomów towarzyszących, obciążenia chorobą układu oddechowego, obciążenia atopią oraz narażenia na bierne palenie tytoniu. Badania specjalistów z WUM dowodzą jednak, że u niemałego grona pacjentów (18-62%) stwierdzono więcej niż jedną przyczynę kaszlu przewlekłego, dlatego tak ważne uważne obserwowanie dziecka.
Co powinno zaniepokoić rodzica?
Wszystkie dolegliwości, które nie ustępują po kilku dniach powinny zaniepokoić rodzica, ponieważ wczesne zgłoszenie się do specjalisty pozwala na podjęcie szybkiego leczenia i uniknięcie niebezpiecznych powikłań. Rodzice powinni być jednak szczególnie wyczuleni na kaszel, który pojawia się w okresie noworodkowym. Kasłanie u maluszka może bowiem sugerować istnienie wrodzonych wad układu oddechowego lub sercowo-naczyniowego. W późniejszym okresie życia dziecka powinien niepokoić także długotrwały kaszel produktywny (mokry), który wskazuje z kolei na przewlekłe zapalenie oskrzeli lub rozstrzenie oskrzeli. Powodem do niepokoju powinien być też nagły początek kaszlu (dostanie się do dróg oddechowych ciała obcego) oraz dolegliwości związane z przyjmowaniem posiłków (przetoka przełykowo-tchawicza, rozszczep krtani, refluks żołądkowo-przełykowy). Nasilający się kaszel również wymaga interwencji lekarza, ponieważ może być symptomem ciała obcego w oskrzelu, niedodmy, guza czy gruźlicy. W przypadku kaszlu przewlekłego istotne są także objawy towarzyszące takie jak poty nocne, brak przyrostu (lub utrata( masy ciała czy krwioplucie. Wszystkie te dolegliwości mogą sugerować poważne choroby.
Diagnostyka przewlekłego kaszlu
Wywiad lekarski jest pierwszym (i jednym z najważniejszych) elementem diagnostyki kaszlu przewlekłego. W jego wyniku lekarz może zlecić także dodatkowe badania, do których należą: zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej, zdjęcie rentgenowskie boczne nosogardła z oceną migdałka gardłowego; tomografia komputerowa zatok obocznych nosa; spirometria; stężenie tlenku azotu w kondensacie powietrza wydychanego; badania w kierunku etiologii zakażeń wirusowych i bakteryjnych; badania alergologiczne (testy skórne, IgE całkowite i specyficzne); badania immunologiczne (chlorki w pocie); bronchoskopia.
Leczenie długotrwałego kaszlu
Leczenie kaszlu przewlekłego jest uzależnione od przyczyn dolegliwości. W wielu przypadkach preparatami towarzyszącymi są leki bez recepty, np. Flegamina tabletki). Warto jednak pamiętać, że stosowanie łatwo dostępnych środków należy skonsultować ze specjalistą. Lekarz doradzi, w jaki sposób podawać Flegaminę dla dzieci czy inny popularny lek bez recepty. Ponadto w terapii kaszlu przewlekłego mogą być stosowane antybiotyki oraz leki sterydowe. Nierzadko podaje się także pochodne kodeiny, choć te zalecane są przede wszystkim starszym pacjentom. Należy jednak pamiętać, że samodzielne leczenie może przynieść więcej szkody, niż pożytku, dlatego konieczna jest wizyta u lekarza i stosowanie się do zaleceń specjalisty.
Długotrwały kaszel u dziecka może być wywołany przez wiele czynników. W łagodzeniu pierwszych objawów dolegliwości mogą pomóc preparaty dostępne w aptekach bez recepty, np. Flegamina (dowiedz się więcej na temat Flegaminy dla dzieci na stronie http://conakaszel.pl/flegamina/), jednak nie należy zapominać, że nasilające się lub nieustępującego kasłanie wymaga wizyty u lekarza i odpowiedniej diagnostyki. Z pozoru błahy kaszle może być bowiem symptomem poważnych chorób.
Źródła:
- https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/109374,przewlekly-dzienny-kaszel-u-malego-dziecka
- https://podyplomie.pl/pediatria/12163,przewlekly-kaszel-u-dzieci-kiedy-do-specjalisty
- Anna Jung, Anna Maślany, Przewlekły kaszel u dzieci – problem diagnostyczny i terapeutyczny